به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا، بیماری دیستروفی ماهیچهای دوشن در اثر فقدان پروتئین دیستروفین ایجاد میشود. این پروتئین در اطراف سلولهای ماهیچهای برای محافظت ساختمان ماهیچه ساخته میشوند و مانع از خروج عناصر داخل سلول ماهیچه میشود. بدون این پروتئین سلول ماهیچهای قابل نفوذ خواهد بود و مواد بافت خارج سلولی وارد سلول ماهیچه شده و باعث تخریب و مرگ ماهیچه خواهد شد و در نهایت بافت چربی جای ماهیچه را میگیرد.
فراوانی دوشن در جمعیتهای مختلف حدود 1 در 3500 پسر متولد شده است و احتمال میرود که 33 درصد افراد مبتلا حاصل جهشهای جدید باشند. معمولا زنان ناقل (هتروزیگوت) از نظر بالینی طبیعی هستند. ممکن است در مواردی که بیماری تکموردی است (در خانواده فقط یک پسر مبتلا وجود دارد) مادر وی ناقل بیماری نباشد. فقط با آزمایش ژنتیکی وضعیت مادر را میتوان مشخص کرد. هرگاه مادری خود دارای علائم خفیف و یا شدید بیماری باشد و یا CPK وی بالا باشد به احتمال زیاد وی ناقل بیماری است. در مواردی که یک خانم دارای برادر، دایی، فرزند و یا نوه مبتلا باشد؛ ممکن است ناقل اجباری بیماری باشد. در صورتی که خانمی ناقل اجباری باشد به احتمال 50 درصد فرزند پسر وی مبتلا خواهد بود.
علائم دیستروفی عضلانی دوشن
به دلیل حالت تدریجی و غافلگیرکننده بیماری، تعیین دقیق سن شروع بیماری و ظهور علائم اولیه کار مشکلی است. والدین معمولا از هیچ ناهنجاری (پیش از آنکه کودک آغاز به راه رفتن نماید) آگاه نیستند.
یکی از علائمی که والدین را متوجه میسازد تأخیر کودک در راه رفتن است و زمانی که راه میرود، میلنگد، ایستادن برایش مشکل است و به روش خاصی بلند میشود. به این صورت که ابتدا چهار دست و پا قرار میگیرد، پاها را کاملا از هم باز کرده و دستها را به زانو گرفته و به تدریج بلند میشود این علامتها را علائم گاورز مینامند. علائم دیگر آن عبارتند از راه رفتن روی سرپنجه (به دلیل انقباضات شدید ماهیچههای پشت پا)، ضعف زانوها، زمین خوردن مکرر، مشکل در بالارفتن و پایین آمدن از پله، بزرگ شدن غیر طبیعی ماهیچههای ساق پا، ضعیف شدن دستگاه گوارش و اشکال در دفع (در حالت شدید بیماری، مشکلات تنفسی و یا تحلیل ماهیچههای قلب نیز دیده میشود).
درمان دیستروفی عضلانی دوشن
در حال حاضر درمانی برای DMD وجود ندارد و تنها با کمک روشهای حمایتی میتوان مشکلات حرکتی و تنفسی را بهبود بخشید.
در موارد خاصی ژن درمانی به کمک بعضی از حالات این بیماری آمده است ولی تعداد بسیار اندکی میتوانند از این روش استفاده کنند و هنوز این روش در مراحل آزمایشی است.
روش تشخیص این بیماری
در بیماران و تا حدی در ناقلین میزان آنزیمهای ماهیچهای در سرم از جمله کراتین فسفوکیناز (CPK) به شدت بالا میرود که بیانگر آسیبهای عضلانی میباشد. بررسی سطح CPK سرمی و بیوپسی عضله در مرحله بعد میتواند دیستروفی عضلانی بکر و دوشن را شناسایی کند.
در 65 درصد بیماران که موتاسیونها به راحتی قابل تشخیص هستند، آنالیز DNA علاوه بر اینکه بیماری را تایید میکند امکان تشخیص ناقلین بیماری (در خویشاوندان فرد مبتلا) و همچنین تشخیص قبل از تولد را فراهم میکند. در بقیه موارد برای تشخیص هزینه و وقت زیادی مورد نیاز است.
بیشتر بدانید: روش جدید درمان «دیستروفی عضلانی»
نحوه توارث و ژنهای بیماری دیستروفی عضلانی دوشن
نقص در ژن ساخت پروتئین دیستروفین (که بر روی کروموزوم X قرار دارد) یا ژن دیستروفین عامل دیستروفیهای عضلانی دوشن و بکر میباشد.
این بیماری الگوی وابسته به جنس مغلوب داشته و تنها پسرها مبتلا می شوند. برای یک خانم ناقل در هر بارداری اگر فرزند پسر باشد، 50 درصد ممکن است پسر سالم و 50 درصد ممکن است پسر مبتلا باشد. فرزندان دختر میتوانند سالم و یا ناقل بیماری باشند.
در موارد استثنایی (مانند سندرم ترنر و ...) دختران نیز ممکن است به بیماری BMD/DMD مبتلا شوند.
تشخیص پیش از تولد لزوم انجام آزمایشات پیش از تولد
تشخیص قبل از تولد (PND)، بهترین راه پیشگیری از بیماریهای ژنتیک است. تا این زمان درمان قطعی برای اکثر بیماریهای ژنتیکی میسر نشده است. از اینرو تشخیص قبل از تولد و سقط درمانی، مهمترین راه پیشگیری از بروز این بیماریها در جامعه است. بهترین زمان آزمایش بعد از هفته 10 بارداری و قبل از اتمام هفته 18 میباشد. بعد از هفته 18 اجازه سقط داده نمیشود.
تشخیص به موقع قبل از تولد، به ویژه در سه ماهه اول بارداری، به زوجین این امکان را میدهد که درباره ادامه بارداری و یا سقط درمانی تصمیم درست و به موقعی را اتخاذ کنند.
بیشتر بدانید: دختران ناقل بیماری دیستروفی هستند
تشخیص پیش از تولد DMD (مرحله اول قبل از بارداری) و تشخیص ناقلین این بیماری
بهترین زمان مراجعه برای انجام آزمایشات ژنتیکی DMD و تعیین وضعیت ژنتیکی افراد (تفکیک ناقلین و افراد مشکوک به ناقل بودن) قبل از بارداری میباشد. زیرا در بعضی موارد تعیین وضعیت ژنتیکی فرد پیچیده بوده و نیاز به زمان دارد. بنابراین توصیه میشود زوجین ناقل یا مشکوک به ناقل بودن، قبل از تصمیم به بارداری به آزمایشگاه مراجعه کنند؛ تا بتوان در مدت زمان کافی، وضعیت ژنتیکی فرد ناقل و لزوم انجام آزمایش قبل از تولد (PND) را به طور قطعی مشخص نمود.
در صورت مشخص بودن وضعیت ژنتیکی زوجین، تشخیص در هنگام بارداری با سرعت بیشتری امکانپذیر میشود. در مواردی که فرزند مبتلا فوت کرده باشد، پیدا کردن جهش ژنی مشکلتر بوده و مدت زمان بیشتری برای تشخیص لازم است.
باید توجه داشت که در حدود 30 درصد موارد دوشن و بکر به علت جهش نقطهای در ژن دیستروفین میباشد. ژن دیستروفین بزرگترین ژن شناخته شده است و تعیین جهش نقطهای هزینه و درمان زیادی نیاز دارد بنابراین اقدام به موقع بسیار مهم است. در این مرحله ممکن است نمونه خون بقیه افراد خانواده نیز درخواست شود.
تشخیص پیش از تولد DMD (مرحله دوم و سوم در حین بارداری)
چنانچه زوجین برای مرحله اول قبلا مراجعه کرده باشند و نتیجه مرحله اول مشخص شده باشد و در زمان بارداری بخواهند مراجعه کنند توصیه میشود قبل از مراجعه به آزمایشگاه بین هفته 8- 10 بارداری سونوگرافی از جنین انجام دهند تا سن دقیق جنین مشخص شود.
برای گرفتن نمونه جنینی هفته دهم به بعد بارداری مناسب میباشد و میبایست برای آن نوبت گرفته و با هماهنگی قبلی مراجعه کنند. نمونهگیری از پرزهای جفتی برای تعیین وضعیت ژنتیکی جنین لازم است. برای اطلاعات بیشتر برگه راهنمای نمونهگیری جنین را مطالعه کنید. در اولین مرحله تشخیص جنسیت جنین صورت میگیرد. اگر جنین دختر باشد اقدام دیگری ندارد ولی اگر پسر باشد میبایست مشخص شود که سالم است یا مبتلا.
تشخیص پیش از تولد DMD (مرحله اول و دوم و سوم)
در صورت مراجعه خانواده برای اولین بار در هنگام بارداری، با توجه به زمان کم و در نظر داشتن زمان قانونی سقط درمانی (پایان هفته 18) توصیه میشود زوجین در هفتههای ابتدای بارداری به این مرکز مراجعه کنند تا قبل از رسیدن زمان نمونهگیری از جنین، نتیجه آزمایش مرحله اول مشخص شده باشد، سپس نمونه جنینی در مدت زمان کافی بررسی شود تا خانواده نیز تحت استرس کمتری قرار گیرد.
همانطور که گفته شد تشخیص ژنتیکی دوشن و بکر از پیچیدگی خاصی برخوردار است و اقدام زودهنگام بسیار ضروری میباشد.
در صورتی که فرد مبتلا در خانواده در دسترس نباشد، تشخیص پیچیدهتر میشود.
آیا تشخیص قبل از تولد دوشن و بکر تحت پوشش بیمهها میباشد؟
تشخیص قبل از تولد دوشن و بکر (مرحله اول و دوم و سوم) تحت پوشش بیمهها میباشد.
تشخیص این بیماری در آزمایشگاه با چه فناوری و روشهایی انجام میشود؟
جهت انجام هرچه دقیقتر تشخیصها، این مرکز با بهکارگیری روشهای گوناگون بهطور همزمان سعی بر تایید نتایج و حصول اطمینان بیشتر دارد. تکنیکهای بهکار رفته در تشخیص دوشن و بکر، روش MLPA برای شناخت حذفها و اضافه شدگی ژن (که بیشترین احتمال را دارد) و روش غیرمستقیم استفاده از STR ها میباشد که فقط در موارد ارثی کمک کننده است. در موارد تک موردی، نمیتوان از این روش استفاده کرد. اگر علت جهش نقطهای باشد میبایست با روش تعیین توالی یا Sequencing تشخیص صورت گیرد.
با توجه به بزرگی ژن دیستروفین، این روش پر هزینهتر بوده و زمان زیادی را نیاز دارد. این مرکز بزرگترین و مجهزترین آزمایشگاه ژنتیک پزشکی کشور است. بیشترین تجربه تشخیص مولکولی بیماریها ژنتیکی متعلق به این آزمایشگاه میباشد.
PGD یا تشخیص پیش کاشتی یا قبل از لانهگزینی برای DMD
در مواردی که در خانواده فرزند مبتلا به DMD وجود دارد و خانواده نمیخواهد از طریق عادی بارداری صورت گیرد و یا همزمان با داشتن فرزند سالم میخواهد جنسیت خاصی مانند دختر و یا پسر داشته باشد میتواند با روش پیجیدی (PGD) بچهدار شوند.
نظر شما